Wady postawy u dzieci – jakie możemy wyróżnić?
Prawidłowa postawa jest jednym z ważniejszych elementów zdrowia i fizjologicznego rozwoju dziecka. Zajmuje ona istotną rolę w funkcjonowaniu układu mięśniowo-szkieletowego, wpływając na komfort życia, wydolność organizmu, a także na aspekty psychiczne i społeczne. Jednak w wyniku różnych czynników, zarówno wrodzonych, jak i nabytych, u dzieci mogą wystąpić różnego rodzaju wady postawy, które z czasem prowadzą do poważniejszych problemów zdrowotnych. Warto zatem poznać przyczyny, objawy oraz rodzaje wady postawy u dzieci, aby wcześnie zareagować i zapobiec ich negatywnym skutkom.
Strona Główna > Blog > Wady postawy u dzieci – jakie możemy wyróżnić?
Spis treści
Prawidłowa postawa ciała
Prawidłowa postawa ciała to stan, w którym organizm znajduje się w równowadze, a jego struktury – kości, stawy oraz mięśnie – funkcjonują w sposób harmonijny. Jest to cecha charakterystyczna dla każdej osoby, wynikająca z budowy ciała, sylwetki i sposobu poruszania się w pozycji pionowej. Prawidłowa postawa pomaga zachować równowagę ciała, zmniejsza wysiłek potrzebny do poruszania się i wspiera fizjologiczne działanie narządów wewnętrznych.
Cechy prawidłowej postawy
Właściwa postawa charakteryzuje się:
- prostym ustawieniem głowy,
- fizjologicznymi krzywiznami kręgosłupa (lordoza szyjna, kifoza piersiowa, lordoza lędźwiowa) oraz brakiem bocznych wygięć w płaszczyźnie czołowej,
- symetryczną, dobrze wysklepioną klatką piersiową,
- symetryczną i prawidłowo podpartą na kościach udowych miednicą,
- kończynami dolnymi w właściwej osi i wysklepionymi stopami,
- symetrycznym ustawieniem barków, łopatek i miednicy.
Prawidłowa postawa ciała to umowny wzorzec uwzględniający indywidualne różnice związane z wiekiem, płcią i budową ciała.
Czym są wady postawy u dziecka?
Wada postawy to zespół odchyleń od normy, które mogą wynikać zarówno z wad budowy ciała, jak i nieprawidłowych nawyków ruchowych. Może obejmować zmiany czynnościowe (odwracalne) lub strukturalne (utrwalone), które w dłuższym czasie prowadzą do przeciążeń i zużycia układu ruchu.
Przyczyny wad postawy
Przyczyny wad postawy u dziecka dzielimy na:
Przyczyny wrodzone
Wady genetyczne lub wynikające z zaburzeń w okresie płodowym, takich jak: ○ toksyczne działanie substancji na organizm matki,
○ choroby infekcyjne,
○ mechaniczne czynniki oddziałujące na płód.
Przykłady wad wrodzonych: deformacje kręgosłupa, klatki piersiowej, kończyn dolnych lub narządów wewnętrznych.
Przyczyny nabyte
- Rozwojowe
- Nawykowe
Wady postawy u dzieci
Charakterystyka i przyczyny wad postawy u dzieci różnią się w zależności od tego, czy wada ma podłoże wrodzone, czy nabyte. Te dwa główne rodzaje wad odzwierciedlają moment i mechanizm ich powstawania. Rozróżnienie to jest istotne nie tylko z perspektywy diagnostycznej, ale także terapeutycznej, ponieważ różne rodzaje wad wymagają odmiennych podejść w leczeniu i rehabilitacji.
Wrodzone wady postawy u dzieci
Wrodzone wady postawy u dziecka są związane z zaburzeniami anatomicznymi, które rozwijają się podczas życia płodowego i są widoczne tuż po urodzeniu. Przyczyny tych wad mogą być związane z nieprawidłowościami genetycznymi, czynnikami środowiskowymi w okresie prenatalnym, a także wpływem warunków w macicy, takich jak niewłaściwe ułożenie płodu czy ograniczona przestrzeń wewnątrzmaciczna. Skutkiem takich nieprawidłowości są deformacje kostne, mięśniowe lub stawowe, które mogą wpływać na rozwój i funkcjonowanie układu ruchu.
Wady wrodzone kości
Są to deformacje wynikające z zaburzeń w procesach kostnienia lub rozwoju układu szkieletowego. Wady te mogą być różnorodne i wpływać na różne części ciała, w tym stopy, kręgosłup czy stawy. Przykłady takich wad to:
- Wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego– Powstaje w wyniku nieprawidłowego ukształtowania panewki stawu biodrowego i głowy kości udowej. Prowadzi do niestabilności stawu, co bez leczenia może skutkować trwałymi zaburzeniami chodu i postawy.
- Wady stóp
○ Stopa końsko-szpotawa– Deformacja, w której stopa jest skierowana w dół i do wewnątrz. Wymaga wczesnej interwencji, w tym gipsowania lub zabiegów chirurgicznych.
○ Płaskostopie wrodzone– Nienaturalne spłaszczenie sklepienia stopy wynikające z nieprawidłowego ukształtowania kości stopy.
- Kręgi klinowe– Zaburzenia w kształcie kręgów kręgosłupa, które mogą prowadzić do deformacji osiowej, np. wrodzonej skoliozy.
Wady kostne mogą prowadzić do trudności w utrzymaniu równowagi, problemów z chodem oraz asymetrii ciała. Diagnostyka opiera się na badaniach obrazowych, takich jak RTG czy USG, a leczenie często wymaga wczesnej rehabilitacji, zaopatrzenia ortopedycznego lub interwencji chirurgicznej.
Nabyte wady postawy u dzieci
Wady rozwojowe
Rozwojowe wady postawy u dzieci są wynikiem zaburzeń w rozwoju układu mięśniowo-szkieletowego dziecka. Ich główną przyczyną są przebyte choroby, które w istotny sposób wpływają na strukturę kości, mięśni lub chrząstek. Przykłady schorzeń prowadzących do takich wad to:
- Gruźlica kręgosłupa – Może powodować zmiany destrukcyjne w obrębie kręgów, prowadząc do deformacji, takich jak garb grzbietowy. Długotrwałe zakażenie osłabia struktury podporowe kręgosłupa.
- Krzywica – Niedobór witaminy D oraz zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej powodują niedostateczne uwapnienie kości. U dzieci skutkuje to osłabieniem szkieletu i deformacjami.
- Choroba Scheuermanna- Jest to młodzieńcza kifoza idiopatyczna, polegająca na zaburzeniu wzrostu kręgów piersiowych, co prowadzi do zaokrąglonej postawy (pleców okrągłych). Choroba najczęściej objawia się w okresie dojrzewania i jest związana z nierównomiernym wzrostem płytek nasadowych.
Wady te wymagają specjalistycznego leczenia, które może obejmować zarówno farmakoterapię (np. suplementację witaminą D w przypadku krzywicy), jak i rehabilitację oraz odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne, które wskaże fizjoterapeuta.
W skrajnych przypadkach konieczna może być interwencja chirurgiczna. Szybkie rozpoznanie problemu jest podstawą, aby zapobiec trwałym deformacjom, które mogą negatywnie wpłynąć na funkcje ruchowe i jakość życia dziecka.
Wady nawykowe
Wady nawykowe wynikają z niewłaściwego stylu życia i złych nawyków ruchowych. Są one jednymi z najczęściej spotykanych wad postawy u dzieci, ponieważ ich organizm, w trakcie intensywnego wzrostu, łatwo ulega wpływom czynników zewnętrznych. Do najczęstszych przyczyn wad nawykowych należą:
- Długotrwałe przyjmowanie nieprawidłowych pozycji – Niewłaściwe siedzenie, np. garbienie się przy biurku, może prowadzić do zaokrąglenia pleców (kifozy piersiowej) lub bocznego skrzywienia kręgosłupa.
- Brak aktywności fizycznej – Osłabione mięśnie stabilizujące kręgosłup, takie jak mięśnie brzucha czy prostowniki grzbietu, prowadzą do niestabilności posturalnej i pogłębiających się wad.
- Nieodpowiednie obuwie– Noszenie butów, które nie wspierają prawidłowego ułożenia stopy, np. zbyt luźnych, sztywnych lub na płaskiej podeszwie,
przyczynia się do rozwoju płaskostopia, które z kolei może wpłynąć na zaburzenia w wyższych segmentach układu ruchu.
Nawykowe wady postawy u dzieci mają tę zaletę, że są odwracalne, szczególnie jeśli zostaną wykryte wcześnie. |
Regularne monitorowanie postawy dziecka przez rodziców, nauczycieli oraz lekarzy jest kluczowe, aby zapobiegać utrwalaniu się nieprawidłowych wzorców. Włączenie do codziennego życia odpowiedniej aktywności ruchowej, jak basen czy gimnastyka korekcyjna, może skutecznie zapobiec pogłębianiu się wad.
Najczęstsze wady postawy u dzieci
Plecy okrągłe (kifoza piersiowa)
Plecy okrągłe to wada postawy polegająca na nadmiernym uwypukleniu fizjologicznej krzywizny piersiowej kręgosłupa. W wyniku tej wady, plecy stają się zaokrąglone, a głowa i barki wysunięte do przodu. Przyczyną mogą być zarówno czynniki genetyczne, jak i nawykowe – np. długotrwałe siedzenie w nieprawidłowej pozycji.
Objawy:
– Wysunięcie głowy do przodu,
– Osłabienie mięśni grzbietu,
– Odstające łopatki,
– Zapadnięta klatka piersiowa.
Plecy płaskie
Plecy płaskie to wada polegająca na spłaszczeniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, szczególnie w odcinku lędźwiowym. Zmniejszenie tych wygięć sprawia, że kręgosłup traci zdolność amortyzowania wstrząsów, co prowadzi do przeciążeń, bólów pleców, a w dłuższym czasie – do zwyrodnień.
Objawy:
– Spłaszczenie kręgosłupa,
– Obniżenie barków,
– Wąska sylwetka,
– Słabo rozwinięty układ mięśniowy.
Plecy wklęsłe (hiperlordoza)
Plecy wklęsłe to wada polegająca na nadmiernym wygięciu kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Charakteryzuje się wyraźnym uwypukleniem dolnej części pleców, co prowadzi do zwiększenia przodopochylenia miednicy. Tego typu wada może
powodować ból w dolnej części pleców oraz prowadzić do zmian zwyrodnieniowych w stawach kręgosłupa.
Objawy:
– Silne uwypuklenie lędźwiowej części pleców,
– Wypięty brzuch,
– Ból w dolnej części pleców,
– Zwiększona lordoza.
Skolioza
Skolioza to skrzywienie kręgosłupa, które może występować w różnych płaszczyznach – czołowej, strzałkowej i poprzecznej. Jest to jedna z bardziej skomplikowanych wad postawy u dziecka, która prowadzi do wielu problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń w funkcjonowaniu układów oddechowego i krążeniowego. Skolioza wymaga stałej kontroli i często leczenia rehabilitacyjnego.
Objawy:
– Skrzywienie kręgosłupa,
– Wysunięcie barków do przodu,
– Odstawanie łopatek.
Czytaj więcej: Skolioza u dzieci – objawy i leczenie
Kolana koślawe
Charakteryzują się nadmiernym ustawieniem kolan do wewnątrz, co powoduje, że stopy są ustawione szerzej, a nogi przypominają kształt litery „X”.
U dzieci w wieku przedszkolnym pewien stopień koślawości jest fizjologiczny i związany z naturalnym etapem rozwoju kończyn dolnych.
Jednak nadmierna lub utrzymująca się koślawość może być wynikiem m.in. – niedoboru witaminy D (krzywica), osłabiającego strukturę kości.
– nadmiernej masy ciała, która dodatkowo obciąża kończyny dolne.
Objawy obejmują zmęczenie podczas chodzenia, nierównomierne zużycie obuwia, a w ciężkich przypadkach bóle w obrębie stawów kolanowych czy biodrowych. Leczenie w większości przypadków to ćwiczenia wzmacniające mięśnie przyśrodkowe uda, stabilizację kolan oraz czasem zastosowanie ortez. W poważniejszych przypadkach może być konieczna interwencja ortopedyczna.
Kolana szpotawe
Odznaczają się ustawieniem kolan na zewnątrz, co skutkuje rozstawieniem stóp bliżej siebie i przypomina literę „O”. Przyczynami tego stanu mogą być: – Wrodzone deformacje kości udowej lub piszczelowej, które zaburzają osiowość kończyny.
– Przebyte urazy stawów kolanowych, które zmieniają ich strukturę i biomechanikę.
– Przewlekłe przeciążenia lub nieprawidłowa postawa prowadząca do nierównomiernego obciążenia kończyn dolnych.
Długotrwałe utrzymywanie się kolan szpotawych prowadzi do przeciążeń w obrębie stawu kolanowego oraz zwiększonego ryzyka zwyrodnienia. Terapia obejmuje ćwiczenia korekcyjne, w tym wzmacnianie mięśni bocznych uda i bioder, oraz edukację w zakresie prawidłowego obciążania kończyn. W przypadku zaawansowanych deformacji konieczna jest osteotomia korekcyjna.
Okresy rozwoju wad postawy
I okres – zmiany czynnościowe
- Osłabienie i rozciągnięcie niektórych mięśni oraz napięcie innych grup mięśniowych.
- Trwa od kilku tygodni do miesięcy i jest odwracalny przy odpowiednich ćwiczeniach.
II okres – przykurcze
- Dochodzi do skrócenia więzadeł, ścięgien i mięśni.
- Może trwać od kilku miesięcy do lat. Korekcja wciąż jest możliwa, ale wymaga intensywnych działań.
III okres – zmiany strukturalne
- Zmiany patologiczne utrwalają się, a całkowita korekcja wady staje się niemożliwa. Leczenie wymaga kompleksowej rehabilitacji, a czasami interwencji chirurgicznej.
Czynniki predysponujące do wad postawy u dziecka
Czynniki środowiskowe
- niewłaściwa pielęgnacja niemowląt (np. zbyt wczesne sadzanie, używanie chodzików),
- nieodpowiedni ubiór (ciasne ubrania, ciężkie kurtki) oraz źle dopasowane obuwie,
- niewłaściwe noszenie plecaka szkolnego,
- niedostosowanie stanowiska nauki do wzrostu dziecka,
- nieprawidłowa dieta prowadząca do niedoborów lub nadwagi.
Czynniki morfologiczne
Zaburzenia napięcia mięśniowego (dystonia mięśniowa), np. skrócenie jednej grupy mięśni i rozciągnięcie przeciwstawnych mięśni, co prowadzi do deformacji, takich jak plecy okrągłe.
Czynniki fizjologiczne
Zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, mięśniowego lub kostno-stawowego.
Szczególnie narażone są dzieci z osłabionym słuchem, krótkowzrocznością, zaburzeniami czucia głębokiego czy niepełnosprawnością intelektualną.
Profilaktyka wad postawy u dzieci
Aby zapobiegać wadom postawy u dziecka , należy:
- Dbać o rozwój niemowląt– Unikać zbyt wczesnego sadzania i zapewniać odpowiednie warunki do naturalnej aktywności ruchowej.
- Zorganizować odpowiednie środowisko nauki – Dopasować meble szkolne i domowe do wzrostu dziecka oraz zapewnić prawidłowe oświetlenie.
- Zapewnić aktywność fizyczną – Regularne ćwiczenia wspierają rozwój mięśni posturalnych.
- Zwracać uwagę na nawyki postawy – Kontrolować sposób siedzenia i noszenia plecaków.
- Zadbać o zbilansowaną dietę – Wspierać prawidłowy rozwój układu kostnego i mięśniowego.