Czy USG w ciąży jest bezpieczne dla dziecka?
Badanie ultrasonograficzne (USG) jest jednym z podstawowych narzędzi diagnostycznych w opiece nad kobietą w ciąży. Dzięki niemu monitoruje się rozwój płodu, wykrywa ewentualnych nieprawidłowości oraz ocenia stan zdrowia matki i dziecka. Mimo jego powszechności, wiele przyszłych mam wciąż zadaje sobie pytanie: czy USG w ciąży jest bezpieczne dla dziecka? W artykule rozwiejemy wszelkie wątpliwości i przeanalizujemy aktualne zalecenia medyczne.
Strona Główna > Blog > Czy USG w ciąży jest bezpieczne dla dziecka?
Spis treści
Celem badań ultrasonograficznych w ciąży jest przede wszystkim wczesne wykrycie potencjalnych zagrożeń dla zdrowia płodu. USG pozwala rozpoznać wady wrodzone, ocenić tempo rozwoju wewnątrzmacicznego, wykryć nieprawidłowości anatomiczne oraz monitorować funkcje życiowe dziecka. Dzięki temu ginekolog może wcześnie skierować ciężarną do ośrodka referencyjnego w przypadku podejrzenia patologii.
Zakres badań diagnostycznych różni się w zależności od etapu ciąży.
- W I trymestrze najczęściej wykonywane jest tzw. USG genetyczne, które umożliwia ocenę przezierności karkowej oraz obecności kości nosowej – istotnych markerów ewentualnych wad chromosomalnych.
- W II trymestrze celem badania jest szczegółowa ocena anatomii płodu – m.in. mózgu, serca, nerek i kończyn.
- W III trymestrze USG koncentruje się na ocenie masy płodu, jego ułożeniu, ilości płynu owodniowego oraz wydolności łożyska.
Wszystkie badania powinny być dokumentowane pisemnym wynikiem, zawierającym dane identyfikacyjne pacjentki i osoby wykonującej badanie, opis anatomiczny płodu oraz pomiary biometryczne.
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej oraz międzynarodowymi wytycznymi, nie ma dowodów na to, że prawidłowo wykonane badanie USG szkodzi dziecku. Ultradźwięki wykorzystywane podczas badania nie są promieniowaniem jonizującym, jak np. w przypadku zdjęć RTG, co czyni je znacznie bezpieczniejszymi.
Mimo, że nie udowodniono szkodliwości techniki Dopplerowskiej, nie stosuje się tej techniki do 10 tygodnia. Przy długotrwałych badaniach z użyciem techniki Dopplera obserwowano lokalny wzrost temperatury tkanek dlatego PTGiP zaleca żeby unikać tego typu badań w bardzo wczesnej ciąży.
Stosuje się zasadę ALARA (As Low As Reasonably Achievable), czyli możliwie najniższej ekspozycji ultradźwiękowej przy zachowaniu pełnej diagnostyczności badania. Ważne parametry bezpieczeństwa, takie jak indeks termiczny (TI) i mechaniczny (MI), powinny utrzymywać się poniżej wartości 1 – i właśnie na to zwraca uwagę personel medyczny.
USG dopochwowe jest techniką stosowaną najczęściej we wczesnej ciąży, kiedy badanie przez powłoki brzuszne nie daje jeszcze wystarczającej widoczności. Pojawia się jednak pytanie: czy USG dopochwowe może uszkodzić płód?
Nie ma dowodów na to, że badanie dopochwowe wykonywane przez wykwalifikowanego ginekologa wiąże się z ryzykiem uszkodzenia płodu. Głowica dopochwowa nie wchodzi w kontakt z jamą macicy ani bezpośrednio z zarodkiem. Warto również dodać, że umożliwia bardzo dokładną ocenę wczesnych struktur ciążowych, co bywa istotne w diagnostyce ciąż pozamacicznych, pustych pęcherzy ciążowych lub poronień zatrzymanych.
Warto pamiętać, że komfort psychiczny i fizyczny pacjentki jest istotny – jeśli badanie powoduje dyskomfort, należy to zgłosić lekarzowi.
Nie ma dowodów na to, że USG dopochwowe jest szkodliwe w ciąży. Wręcz przeciwnie – to właśnie ta forma diagnostyki jest szczególnie pomocna na wczesnym etapie ciąży, kiedy trudno jest uzyskać dobre obrazy przez powłoki brzuszne. Dodatkowo, umożliwia precyzyjne datowanie ciąży i ocenę lokalizacji zarodka.
Należy jednak pamiętać, że każde badanie USG – niezależnie od metody – powinno być wykonywane zgodnie z aktualnymi rekomendacjami i jedynie wtedy, gdy istnieją do tego wskazania kliniczne.
Często powtarzane badania diagnostyczne mogą budzić niepokój, zwłaszcza wśród kobiet ciężarnych. Warto zatem zapytać: czy częste USG w ciąży jest dopuszczalne i czy nie wiąże się z ryzykiem?
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, w ciąży fizjologicznej zaleca się przeprowadzenie trzech badań USG – w każdym trymestrze. Oczywiście w przypadku ciąży wysokiego ryzyka, chorób matki lub podejrzenia nieprawidłowości płodu, lekarz może zlecić więcej badań. Ważne jest jednak, by nie wykonywać USG „na życzenie” czy z ciekawości, lecz zawsze pod kontrolą i wskazaniem klinicznym.
Pytanie to najlepiej zadać swojemu lekarzowi prowadzącemu. Jak wspomniano wcześniej, zalecane są trzy badania przesiewowe:
- Między 11. a 13. tygodniem,
- Między 18. a 22. tygodniem,
- Po 28. tygodniu ciąży.
Dodatkowe badania mogą być potrzebne w przypadku ciąż mnogich, nieprawidłowości anatomicznych, krwawień, chorób przewlekłych u matki czy nieprawidłowych wyników badań biochemicznych. Każdorazowo o ich zasadności decyduje ginekolog, który kieruje się zarówno dobrem matki, jak i bezpieczeństwem dziecka.
Obecnie dostępne dane naukowe nie wskazują, by istniał jakikolwiek niekorzystny wpływ USG na płód, jeśli badanie wykonywane jest zgodnie ze standardami. USG nie powoduje mutacji genetycznych, nie wpływa na układ nerwowy ani nie powoduje mikrourazów.
Istotne jest, że to nie sam fakt przeprowadzenia badania jest ryzykiem, ale jego potencjalnie niewłaściwe wykonanie – np. zbyt długie badanie z dużą mocą ultradźwięków, niezgodne z normami TI i MI. Dlatego tak ważna jest rola przeszkolonego personelu oraz nowoczesnego sprzętu z odpowiednimi certyfikatami.
Po narodzinach dziecka ważną rolę w zapewnieniu ciągłości opieki zdrowotnej odgrywa pediatra. To specjalista, który nie tylko ocenia stan zdrowia noworodka tuż po porodzie, ale również analizuje wcześniejsze dane medyczne, w tym wyniki badań ultrasonograficznych z okresu ciąży. W przypadku wcześniejszych podejrzeń dotyczących nieprawidłowości rozwojowych, pediatra może od razu wdrożyć odpowiednią diagnostykę lub zaplanować niezbędne działania terapeutyczne. Jego zadaniem jest także monitorowanie rozwoju dziecka i reagowanie na wszelkie odchylenia od normy w pierwszych miesiącach życia.
Badanie ultrasonograficzne jest nieodłącznym elementem współczesnej opieki nad kobietą ciężarną. Nie ma podstaw naukowych, by sądzić, że USG szkodzi dziecku, o ile wykonywane jest zgodnie z aktualnymi rekomendacjami. Znaczące jest przestrzeganie zasady minimalnej ekspozycji oraz indywidualne podejście do pacjentki. Zarówno USG przezbrzuszne, jak i dopochwowe, są bezpieczne dla ciężarnej i płodu, a ich odpowiednie wykorzystanie znacząco poprawia wykrywalność potencjalnych zaburzeń.